گستره تاریخی بیش از 3500 ساله حجامت / شیوه درمانی معالجه دردهای موضعی و سیستماتیک

به گزارش سایت خبری زیستار؛ در این پژوهش که در وزارت بهداشت عربستان انجام شده، آمده است: اخیراً شواهد فزاینده‌ای از مزایای بالقوه حجامت در درمان بیماری‌های مرتبط با درد وجود دارد. این مقاله مروری بر عمل حجامت درمانی دارد. افزون بر این، این مقاله یک طبقه‌بندی جدید از مجموعه‌های حجامت درمانی، یک طبقه‌بندی جدید از عوارض جانبی حجامت و یک طبقه‌بندی به روز شده از حجامت درمانی را پیشنهاد می‌کند.

چنانچه در این پژوهش می خوانیم؛ حجامت درمانی یک تکنیک باستانی برای شفا است. حجامت با استفاده از فنجان بر روی نقاط گزینش شده پوست انجام می شود و در نقاطی از بدن، با ایجاد فشار زیر جو، به حالت گرما یا با مکش حجامت صورت می‌پذیرد.

پاپیروس ایبر (1550 قبل از میلاد) از مصر باستان، یکی از مستنداتی است که بیانگر قدیمی‌ترین متون پزشکی است که در آن، به حجامت درمانی اشاره کرده‌اند. حجامت درمانی شیوه‌ای از میان سیستم‌های درمانی دوران باستان است و در این زمینه می‌توان به طب چینی، یونانی، سنتی کره‌ای، تبتی و پزشکی مشرق زمین اشاره کرد. بقراط پزشک یونان باستان، در زمان خود، توضیحات گسترده‌ای از کاربرد حجامت گردآوری کرد. او دو نوع فنجان مختلف را توصیف کرده است: «یکی با یکدهانه باریک و دسته بلند و دیگری با دهانه گشاد. نوع اول برای درمان توده عمیق آبگونه استفاده شد. در حالی که نوع دوم برای درمان درد گسترش یافته استفاده شد.» همچنین حجامت درمانی یک درمان تاریخی رایج در کشورهای اسلامی بود و توسط پزشکان سرزمین‌های اسلامی مانند ابن‌سینا، الزهراوی و ابوبکر رازی به کار گرفته شده است.

الزهراوی مکان‌های حجامت را تشریح کرده و ابزار حجامت را با نمودار نشان داده است. عمل حجامت درمانی بین قرن‌های 14 و 17 در دوران رنسانس به ایتالیا و متعاقباً بقیه اروپا گسترش یافت. در این دوره، در ایتالیا حجامت یک درمان بسیار محبوب برای نقرس و آرتریت بود.

فواید درمانی حجامت

بطور کلی از حجامت درمانی برای ارتقای سلامت استفاده شده است. همچنین این شیوه درمانی کهن، با اهداف پیشگیرانه و درمانی انجام می‌شود. بنابر مطالعات انجام شده در این پژوهش، یکی از فواید حجامت در درمان کمردرد گزارش شده است. همچنین از این شیوه درمانی برای معالجه‌ی درد گردن و شانه، سردرد و میگرن، زانو درد، فلج صورت، براکیالژیا، سندرم تونل کارپ، فشار خون بالا، دیابت، آرتریت روماتوئید و آسم استفاده می‌شود. این بیماری‌های قابل درمان در حجامت می‌تواند به دو صورت باشد. یکی بیماری‌های موضعی (گردن درد، کمر درد و زانو درد) و بیماری‌های سیستماتیک (دیابت شیرین، فشار خون بالا و آرتریت روماتوئید).

محل انجام حجامت درمانی با توجه به شرایط انتخاب می‌شود و رایج‌ترین محل آن پشت است و به دنبال آن قفسه سینه، شکم، باسن، و پاها و به ندرت نواحی دیگری مانند صورت نیز ممکن است تحت درمان قرار گیرند.

موارد منع شده

حجامت هم مانند هر شیوه درمانی با موانعی همراه می‌شود و بطور کلی حجامت مستقیماً روی رگ‌ها انجام نمی‌شود. در شریان‌ها، اعصاب، التهاب پوست، هرگونه ضایعه پوستی در بدن، روزنه‌ها، چشم‌ها، غدد لنفاوی یا وریدهای واریسی، حجامت انجام نمی‌شود. همچنین در زخم‌های باز، شکستگی استخوان و محل‌های ترومبوز ورید عمقی نیز حجامت منع شده است.

موارد منع مصرف حجامت را می‌توان به دو دسته تقسیم کرد: موارد منع مصرف مطلق و نسبی تا زمانی که اطلاعات کافی در مورد ایمنی حجامت نداشته باشیم، این شیوه در بیماران سرطانی کاملاً منع شده است. با هر نارسایی ارگانی (نارسایی کلیه، نارسایی کبدی و نارسایی قلبی) نمی‌توان از حجامت استفاده کرد. همچنین در بیمارانی که از ضربان‌ساز استفاده می‌کنند و افرادی که از هموفیلی یا شرایط مشابه رنج می‌برند، مطلقاً منع شده‌اند.

همچنین در این زمینه می‌توان به موارد منع حجامت برای کسانی نام برد که از عفونت حاد رنج می‌برند، استفاده‌کنندگان داروهای ضد انعقاد، بیماری‌های مزمن شدید (مانند بیماری های قلبی)، بارداری، نفاس، قاعدگی، کم‌خونی، نیز از حجامت منع شده‌اند. همچنین کسانی که به تازگی خون اهدا کرده‌اند یا به دلیلی خون گرفته‌اند نمی‌توانند مورد حجامت واقع شوند.

اقدامات کنترل عفونت

حجامت شیوه‌ای بسیار حساس است چون در ارتباط با خون گرفتن از بدن است و باید با پیروی از اقدامات کنترل عفونت این بخش ضروری باشد. همچنین عملکرد بالینی برای پیشگیری از عفونت مرتبط با حجامت و شستن دست یکی از اجزای حیاتی است.

در هر برنامه حجامتی، کنترل و پیشگیری از عفونت، با پوشیدن محافظ شخصی و بهره‌مندی از تجهیزاتی مانند دستکش، ماسک، عینک محافظ و لباس فرم مناسب با اهمیت است. ضدعفونی کردن پوست قبل از حجامت توسط اداره غذا و داروی ایالات متحده، تایید شده و بر درجه ممتاز بیمارستان‌ها با تاکید بر ضد عفونی کردن تخت بیماران و استفاده از روکش‌های پلاستیکی یکبار مصرف اشاره شده است. در نهایت، پس از درمان هر بیمار نکته‌ای که رعایتش بسیار مهم است همانا پیگیری پزشکی بیماران است.

پژوهش فوق درباره تاریخچه و کاربرد حجامت در وزارت بهداشت عربستان توسط تامر س.ابوشناب، استاد مرکز ملی طب مکمل و جایگزین و سعود السناد، استاد دانشکده پزشکی، دانشگاه اسلامی آل امام محمد بن سعود، برای مجله طب سوزنی و مطالعات مریدین صورت گرفته است. این مقاله در سایت ساینس دایرکت نیز منتشر شده است.