سمنوی هفت سین نوروزی؛ نماد قدرت و برکت

به گزارش زیستار، یکی از سین‌های سفره هفت سین، سمنو است که این ماده غذایی بر پایه گندم کامل درست شده است. سمنو در سفر هفت سین نماد چیست؟ سمنو نماد قدرت و سمبل خیر و برکت است. پخت سمنو قدمتی به اندازه تاریخ دارد و افزون بر کشور عزیزمان ایران، در اعیاد و مراسم مذهبی و ملی کشورهای مختلف از جمله جمهوری آذربایجان، قرقیزستان، ازبکستان، تاجیکستان و افغانستان نیز پخته می‌شود.

از روزگار کهن در ایران به‌هنگام نزدیک‌شدن به روزهای فصل ‌بهار و نوروز، رسم پختن سمنو در خانه‌ها مرسوم بوده است. در کتاب‌های طب سنتی ایران، از آن باعنوان «نیده» که واژه‌ای مصری است، یاد می‌شود. از نام‌های دیگر سمنو، می‌توان به «سمنوبوا» و «سمن‌بیا» اشاره کرد. باتوجه به ریشه مصری کلمه «نیده» شاید این ترکیب غذایی در دیگر کشورها نیز یافت می‌شود.

هرچند سمنو «گل هفت‌سین» و «مال پای هفت‌سین» است و نزدیک به نوروز می‌آید، ولی جزو آن دسته از خوردنی‌هایی است که می‌تواند خارج از موقع و فصل هم در برنامه غذایی باشد و برای خوردنش مقید به آمدن نوروز و بهار نبود.

این خوراکی خوشمزه، بین بيش‌تر کشورهایی که نوروز را جشن می‌گیرند، مشترک است. در ایران قدیم به سمنو، سمنک می‌گفتند. همسایه‌های‌مان در افغانستان هم به آن سمنک، در ازبکستان سومَلَک، در قزاقستان سومالاک و در تاجیکستان سومنک می‌گویند.

سمنو حلوا‌ مانندی پخته‌شده از گندم  است که بین وعده‌های اصلی و فرعی در رفت‌وآمد است؛ گاهی به شکل غذا برای صبحانه یا شامی سبک و گاهی در ‌وعده‌های میانی می‌توانیم میلش کنیم، ‌در هر شکل دوست‌داشتنی است. شاید برای‌تان جالب باشد که فنلاندی‌ها هم سمنو می‌پزند و به آن «ممی» می‌گویند. اهالی دَرَق در بجنورد (مرکز خراسان شمالی) در ماه اسفند مراسم مفصل سمنوپزان دارند و درق شهر سمنوی ایران لقب گرفته‌ است؛ این سمنو عمدتا به کشورهای اروپایی، عربی و شرق آسیا صادر می‌شود.

در ایران پخت و فروش سمنو در روزهای آخر سال به نوعی تجارت فصلی تبدیل شده که می‌توان افزون بر درق به شهر آشتیان و شهرضا نیز اشاره کرد که با تولید و فروش و صادرات به کشورهای اروپایی و عربی و شرق آسیا در راه جهانی شدن تجارت سمنو است و پخت سمنو در شهرستان شهرضا قدمت ۵۰۰ ساله داشته و هم‌اکنون نیز این سنت دیرینه به شکل مسابقه، مشارکت مردمی و نذر نیز در حال انجام است.

در تهران و شهرهای بزرگ سمنوی سنتی عرضه می‌شود. سمنوی بروجرد از اوایل اسفندماه تهیه می‌شود و با نزدیک شدن به عید نوروز، سمنوهای آماده شده در دیگ‌های بزرگ برای فروش به شهرهای بزرگ مانند تهران، شیراز و اهواز می‌روند.

جوانه گندم

جوانه گندم ماده اصلی تشکیل دهنده سمنو است که در واقع مخلوط عصاره جوانه گندم با آرد کامل باعث شیرین شدن سمنو شده است. این خوراکی لذیذ غنی از ویتامین‌های گروه B مانند B۶، B۱ و همچنین ویتامین E است، در جوانه گندم موادی مانند سلنیوم و منیزیم نیز وجود دارد که تاثیر بالایی در پیشگیری از ابتلا به سرطان دارند و مقدار زیادی فیبر و ویتامین های گروه B در آن موجود است.

در طب سنتی گفته شده که استفاده از این ماده‌غذایی تاثیر به‌سزایی در درمان بیماری‌های ریوی، کمبود وزن و سوءهاضمه، تب برفکی، نامنظم‌شدن ضربان قلب، دیابت، ریزش‌مو، یبوست و زخم‌های قرنیه دارد. با مصرف سمنو، درمان مشکلاتی چون واریس، بی‌خوابی، پرکاری تیروئید، وجود خون در ادرار، سرگیجه، آرتروز، زخم یا تورم‌زبان، پارکینسون، عوارض یائسگی، امکان‌پذیر است.

آنتی اکسیدان موجود در سمنو سرطان را کاهش می‌دهد و استفاده از بتاکاروتن موجود در سمنو از بروز آسیب به سیستم‌های عصبی، بینایی و ایمنی جلوگیری می‌کند.

سمنو حاوی اسید فولیک است و مبتلایان به کم‌خونی در تعطیلات نوروزی می‌توانند با مصرف این ماده غذایی، بیماری خود را کنترل کنند. ضمن آنکه خوردن سمنو باعث رشد جسمی و ذهنی کودکان می‌شود.

سمنو به عنوان یک ماده‌ی غذایی انرژی‌زا برای تقویت قوای بدن نوزادان و کودکان استفاده می‌شود. مقادیر بالای کلسیم موجود در سمنو برای تقویت و افزایش رشد استخوان‌ها در کودکان مفید است. والدین می‌توانند در تمامی طول سال از سمنو به عنوان یک میان‌وعده برای کودکانی که بد غذا هستند و از خوردن نان، برنج و در مجموع گروه غلات امتناع می‌کنند و میل بیشتری برای خوردن مواد غذایی با ارزش پایین دارند استفاده کرده و مصرف سمنو را تنها مختص عید نوروز و روزهای ابتدایی سال تصور نکنند.

بانوان باردار و شیرده نسبت به سایر افرد نیاز بیشتری به ریز مغذی‌ها دارند، بنابراین آنها می‌توانند برای تامین مواد مورد نیاز بدن خود از سمنو استفاده کنند زیرا سمنو به دلیل داشتن جوانه گندم یا جوانه جو، مقدار قابل توجهی از ویتامین گروه B بدن را تامین می‌کند. همچنین ویتامین‌های C، E، بتاکاروتن و سلنیوم می‌توانند از اکسیداسیون چربی‌ها در بدن جلوگیری کنند و منیزیم موجود در سمنو نیز موجب کنترل فشارخون فرد می‌شود.

عوارض و زیان سمنو

مصرف زیاد سمنو باعث چاقی و افزایش وزن می‌شود. با توجه به این موضوع که در هر ۱۰۰ گرم از سمنو حدود ۳۰۰ کالری، انرژی موجود است، افرادی که وزن بالایی دارند و به اضافه وزن و چاقی مبتلا هستند، باید از افراط در مصرف سمنو پرهیز کنند زیرا مصرف بیش از حد سمنو موجب افزایش وزن می‌شود و در نتیجه فرد را در معرض خطر ابتلا به دیابت و چربی خون بالا قرار می‌دهد. مصرف بی‌رویه سمنو باعث ایجاد نفخ در برخی افراد می‌شود. افرادی که به گندم آلرژی دارند و یا مبتلا به بیماری سلیاک هستند باید از مصرف سمنو خودداری کنند زیرا می‌تواند باعث تشدید بیماری در آنها شود. پروتئین گندم به نام گلوتن می‌تواند در بدن مبتلایان به سلیاک باعث ایجاد دل درد و دردهای شکمی و مشکلات گوارشی شود. مصرف بیش از حد سمنو برای افراد مبتلا به دیابت مضر است. زیرا به دلیل قند بالای آن، یک دفعه قند خون بالا می‌رود.